3-6 Eylül 2025 tarihleri arasında Glasgow’da gerçekleştirilen Avrupa Davranışsal ve Bilişsel Terapiler Derneği (EABCT) Kongresine dernek üyelerimiz Zeynep Ebrar Paşa ve Fikriye Bilge Bircan poster sunumu ve kısa sözlü bildiri çalışmaları ile katılım sağladılar. 

Dinî Bütünleşik Bilişsel Davranışçı Terapi (RCBT) Müdahalesinin Psikolojik Belirtiler Üzerindeki Etkisi: Tek Denekli Deneysel Bir Çalışma

• Bu çalışmada ruminasyon, endişe ve davranışsal kaçınma şikayetleriyle başvuran ve dine duyarlı bir terapi talep eden 20 yaşındaki bir katılımcı üzerinde, psikolojik belirtileri azaltmak amacıyla TMTT Modeli (Tefekkür, Muhasebe, Tövbe, Tevekkül) uygulanmıştır.
• TMTT Modeli, Toprak (2025) tarafından geliştirilen, İslami kavramları bilişsel ve deneyimsel boyutlara sistematik biçimde entegre eden aşamalı bir Dinî Bütünleşik Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) çerçevesidir; Tefekkür, Muhasebe, Tövbe ve Tevekkül aşamalarından oluşur ve niyet, dua, sabır, şükür gibi uygulamalarla motivasyon ve duygusal düzenlemeyi destekler.
• Modelin aşamaları sırasıyla;
  • Tefekkür, İslami kaynaklar ışığında düşünüp öz değerlendirme yaparak bilişsel içgörü kazanmayı;
  • Muhasebe, düşünce ve davranışlardaki hataları değerler ve İslami kaynaklar ışığında ele alıp sorumluluk geliştirmeyi;
  • Tövbe, suçluluğu samimi değişim motivasyonuna dönüştürmeyi;
  • Tevekkül ise ilahî rehberliğe güvenerek harekete geçmeyi desteklemeyi hedefler.
• Çalışma, A-B tek denekli deneysel desen olarak yürütülmüş; 7 günlük başlangıç dönemi sonrasında TMTT Modeli uygulanmış, ruminasyon, endişe, davranışsal kaçınma ve dini/manevi katılım günlük öz-bildirimlerle; ruminasyon, endişe, depresyon, kaygı, yaşam memnuniyeti ve dini başa çıkma ise standart ölçeklerle çeşitli zaman noktalarında değerlendirilmiştir.
• Müdahale sonrasında ruminasyon, endişe, davranışsal kaçınma, depresyon ve kaygıda belirgin azalmalar; yaşam memnuniyetinde ise güvenilir artış gözlenmiştir. Ruminasyon ve endişedeki azalmalar ile yaşam memnuniyetindeki artış, 2 aylık takipte de devam ederek önceki düzeylerin de ötesine geçmiş; dini başa çıkma ve dini/manevi katılımda ise küçük değişimler gözlense de bunlar istatistiksel olarak güvenilir düzeyde olmamıştır.
• Bulgular, TMTT Modelinin psikolojik iyileşmeyi desteklerken, dine duyarlı bir çerçeve sunarak terapi sürecinde inanç temelli ihtiyaçlara yanıt verebileceğini göstermektedir.

Travmatik Yas İçin Manevi Entegrasyonlu Bilişsel Davranışçı Terapi Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması

• Bu vaka çalışması, 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrasında birçok yakınının vefatıyla travmatik yas yaşayan bir danışanla yürütülen 17 seanslık terapi sürecini incelemektedir.
• Danışan, travmatik yas, majör depresif bozukluk ve agorafobi tanı kriterlerini karşılamaktaydı.
• Depresif belirtiler için davranışsal aktivasyon uygulanmış, BEP-TG protokolü (Smid et al., 2015) temel alınarak süreç yapılandırılmıştır.
• Danışanın İslami değerleri terapiye entegre edilmiş, sokratik sorgulamalar yoluyla inanç temelli anlamlandırmaları desteklenmiştir.
• Hz. Peygamber’in yas deneyimi rol model olarak ele alınmış, danışanın vefat eden yakınıyla bağdaştırdığı İnşirah suresinin ayetleri üzerinden yasın anlamlandırılması sağlanmıştır. Bu ayetler hem kaybın dönüştürücü biçimde işlenmesine hem de davranışsal aktivasyona temel oluşturmuştur.
• Seanslarda ayrıca kaçınma davranışları için kademeli maruz bırakma uygulanmıştır (ör. Vefat eden akrabanın eşyaları ve fotoğraflarıyla temas).
• Tedavi sonunda danışan işe dönmüş, ebeveynlik sorumluluklarını sürdürebilmiş ve yasla ilişkili hatırlatıcılarla daha işlevsel başa çıkabilmiştir.
• Ölçek sonuçlarında belirgin iyileşme kaydedilmiştir. Danışanın Yas Bilişleri Ölçeği skoru 77’den 21’e düşmüştür.
• Bu vaka çalışması, deprem gibi kitlesel bir afet sonrası travmatik yasın kültürel ve dini değerlerle bütünleştirilmiş BDT çerçevesinde nasıl ele alınıp işlenebileceğini ortaya koymaktadır.